Motor Sarımı ve Bobinaj

Bobinaj Nedir?

Doğru akım bobinajı: İletkenlerin ve bobinlerin motor gövdesine yerleştirilişine göre halka sargı ve tambur sargı olmak üzere iki çeşit olur. Halka sargıda iletkenler içten ve dıştan sarılır. Tambur sargıda ise iletkenler ve bobinler oyuklara yerleştirilir.

Dalgalı akım bobinajı ise bir fazlı, iki fazlı, üç fazlı olmak üzere üç türlüdür.

DC Motor Çeşitleri

A) Şönt Motorlar (Paralel Sarımlı Motorlar)

Doğru akım motorları, uyarı akım sargısının endüvi ile bağlantı türlerine göre sınıflandırılırlar.Şönt motorları uyarı akım sargısının endüviye paralel olduğu motorlardır. Bu motorlarda devir sayısının ayarı yol-verici ve ayarlayıcı dirençler ile yapılır.Şönt motorlar yüksüz ve yüklü durumlarda dıştan uyarmalı motorlar gibi bir karakter gösterir. Yani yüksüz durumda kendi başlarına devir yükseltmezler ve yük altında çok az devir yitirirler. Bu tür bir karakter elektroteknikte şönt bağlantı karakteri olarak tanımlanır.Şönt motorlar dıştan uyarmalı motorların uygulandıkları sahalarda kullanılmaktadır.

B) Seri Motorlar(Seri Sarımlı Motorlar)

Bu motorlarda uyarı sargısı endüvi ile seri bağlanmıştır .Bir alan ayarlayıcı direncin uyarı sargısına paralel bağlanması suretiyle ana alanı zayıflatarak devir sayısını yükseltme işlemi bu motorlarda uygu1anmaz. Uygulansa bile çok enderdir. Seri motorlarda endüvi akımının tümü uyarı sargısından geçer. Bu nedenle endüvi akımı yükseldikçe uyarı akımı da yükselir ve bu oluşum özellikle motorun yol alması sırasında büyük olur.
Seri motorların yol alma momentleri bütün diğer motorlardan büyüktür. Yüksüz olarak yüksek devire geçme sırasında endüvi akımı ve buna bağlı olarak uyarı akımı giderek düşer. Uyarı akımı ile birlikte uyarı alan şiddeti azalacağından devir sayısı yükselir. Seri motorlar yüksüz durumda giderek devirlerini yükseltir.Bundan dolayı seri motorlar hiçbir halde düz kayışlı makinelere bağlanmamalıdır. Aksi halde kayış fırlayabilir.
Seri motora yüklenme anında endüvi akımı ve buna bağlı olarak uyarı akımı yükselir. Uyarı akımının yükselmesi sonucu döndürme momenti artar iken devir sayısı düşer.Şayet motorun akım devresinde bir öndirenç varsa, yüklenme anında devir sayısındaki azalmalar oldukça büyük olur.

Böyle bir durumda yükselen endüvi akımı öndirenç üzerinde bir gerilim düşmesine neden olur ve bunun sonucu endüvi gerilimi düşer. Endüvi akımıyla birlikte uyarı akımı da yükseldiği ve endüvi gerilimi düştüğü için, devir sayısı azalır. Seri motorlar elektrikli araçlarda, örneğin: tramvaylarda ve elektrikli otoraylarda kullanılırlar. Şayet bu motorların statoru saç paketi halinde ise, alternatif akımla da çalışabilirler.
Bazı alçak gerilimli ve yüksek güçlü seri motorlar marş motoru olarak otolarda kullanılır. Alternatif akımla da işletilmek üzere yapılmış seri motorlara üniversal motorlar denilir.

C) Sabit Mıknatıslı Motorlar(Dıştan Uyarlamalı Motorlar)

Dıştan uyarmalı motorlarda uyarı sargısı endüvi ile bağlanmaz. Uyarı akımı bağımsız bir gerilim kaynağından sağlanır.Yol-verme ve devir sayısının düşürülmesi için, örneğin: bir yol-verme direnci ile endüvi gerilimi ayarlanır. Devir sayısının yükseltilmesi için ise, örneğin: bir alan ayarlı direnç ile uyarı akımı düşürülmektedir. Dıştan uyarmalı motorların güç etiketlerinde endüvi gerilimine paralel olarak uyarı gerilimi ayrıca verilmektedir.

DC Motor Sarımı ve Bakımı

Doğru akım makinaları hem jenaratör hem de motor olarak çalışabildiği için temelde DC motor ve jenaratör (genaratör) çalışma prensipleri aynıdır. Aradaki tek fark jenaratördeki E.M.K. (elektromotor kuvvet) çıkış geriliminden büyük iken; motordaki E.M.K. çıkış geriliminden küçük olmasıdır. Böylece güç akışı yönü değişmektedir.
Toparlarsak elektrik motoru, elektriksel enerjiyi mekanik enerjiye dönüştürerek jenaratördeki işlemin tam tersini gerçekleştirmektedir. Bilindiği gibi jenaratörler mekanik enerjiyi elektrik enerjisine çevirmektedirler.